Շախմատ կամ Ճատրակ, երկու խաղացողի համար նախատեսված սեղանի խաղ, որը խաղում են հաջորդաբար բաց և մուգ գույնի 64 դաշտ ունեցող (8 x 8 վանդակ) քառակուսի խաղատախտակի վրա։ Աշխարհում ամենատարածված խաղերից մեկն է․ միլիոնավոր մարդիկ շախմատ են խաղում տանը, հասարակական վայրերում, շախմատային ակումբներում, համակարգիչներով, առցանց, նամակագրությամբ և մրցաշարերում։
Շախմատային պարտիայի (խաղի) սկզբում խաղացողներից յուրաքանչյուրը ունենում է 16 խաղաքար՝ մեկ արքա, մեկ թագուհի, երկու նավակ, երկու ձի, երկու փիղ և ութ զինվոր։ Ընդամենը վեց տեսակի խաղաքարերից յուրաքանչյուրը քայլում է յուրովի։ Խաղաքարերը օգտագործվում են հակառակորդի խաղաքարերը հարվածելու և վերցնելու համար, խաղի նպատակն է «մատ հայտարարել» հակառակորդի արքային[1], այն է, «հարվածի տակ վերցնել» հակառակորդի արքային, այնպես, որ հարվածից հնարավոր չլինի խուսափել։ Բացի մատ հայտարարելու դեպքից, խաղը համարվում է շահած, եթե.
- հակառակորդը ինքնակամ հանձնվել է,
- հակառակորդը սպառել է ժամանակը,
- հակառակորդը չի ներկայացել խաղին։
- մինչև 1993 թվականը՝ եթե պարտիան հետաձգելիս հակառակորդը սխալ է գրանցել իր քայլը կամ գրանցել է կանոնների տեսակետից անթույլատրելի քայլ։
Խաղը համարվում է ոչ-ոքի ավարտված, եթե.
- խաղատախտակի վրա պատ է (տվյալ խաղացողը չունի ոչ մի քայլ),
- կողմերից մեկը հայտարարում է հավերժական շախ,
- դիրքը կրկնվում է երեք անգամ, եթե բոլոր դեպքերում քայլ պետք է կատարի նույն խաղացողը,
- հիսուն քայլի ընթացքում չի վերցվել ոչ մի ֆիգուր և ոչ մի զինվոր չի կատարել քայլ,
- կողմերի համաձայնությամբ (որոշ միցաշարերում այս դեպքը չի կիրառվում կամ կիրառվում է քայլերի սահմանափակմամբ, օրինակ՝ առաջին 30 քայլի ընթացքում համաձայնություն չի թույլատրվում)։
Տարբերում են խաղի 3 փուլ ՝սկզբնախաղ (երբեմն բացում), միջնախաղ և վերջնախաղ (երբեմն էնդշփիլ, գերմ.՝ Endspiel , թարգմանաբար՝ խաղի ավարտ)։
Շախմատի աշխարհի չեմպիոնի տիտղոսին առաջինն արժանացել է Վիլհելմ Ստեյնիցը 1886 թվականին։ Ներկայիս Աշխարհի չեմպիոնն է Մագնուս Կառսլենը։
Շախմատի աշխարհի առաջնությունից բացի անց են կացվում նաև Կանանց շախմատի աշխարհի առաջնություն, Պատանիների շախմատի աշխարհ առաջնություն, Մեծահասակների շախմատի աշխարհի առաջնություն, Նամակագրությամբ շախմատի աշխարհի առաջնություն, Շախմատի կայծակնային խաղի առաջնություն և Համակարգչային շախմատի աշխարհի առաջնություն։ Շախմատային օլիմպիադան տարբեր երկրների թիմերի միջև մրցություն է, մեկ այլ թիմային մրցություն է Շախմատի աշխարհի թիմային առաջնությունը։ Առցանց շախմատը սիրողական և պրոֆեսիոնալ մրցությունները հասանելի դարձրեց խաղացողների լայն շերտերին։ Շախմատը Միջազգային Օլիմպիական Կոմիտեի կողմից պաշտոնապես ճանաչված մարզատեսակ է[2], միջազգային շախմատային մրցությունները, անցկացվում են Շախմատի միջազգային ֆեդերացիայի կողմից։ Բացի դասական շախմատից, գոյություն ունեն շախմատի բազմաթիվ տարբերակներ, որոնք ունեն այլ կանոններ, խաղաքարեր և խաղատախտակներ։
20-րդ դարի երկրորդ կեսից համակարգիչները ծրագրավորվում էին շախմատ խաղալու համար։ Գործընթացի շարունակական հաջողության շնորհիվ այժմ անգամ անհատական համակարգիչները, պլանշետները և սմարթֆոնները կարող են խաղալ շախմատ շատ բարձր մակարդակով։ Վերջին երկու տասնամյակում համակարգչային վերլուծությունը զգալի ավանդ է ունեցել շախմատային տեսության զարգացման գործում, հատկապես վերջնախաղի տեսության ոլորտում։ ԱյԲիԷմ ընկերության Դիփ Բլու գերհամակարգիչը առաջին մեքենան էր, որը հաղթեց գործող Շախմատի աշխարհի չեմպիոն Գարրի Կասպարովին 1997 թվականին։